W półautobiograficznym dokumencie „Powrót do Epipo” Judit Oláh bada nadużycia w niekonwencjonalnym obozie letnim dla dzieci na komunistycznych Węgrzech.
Pod koniec lat 80. wielu nastoletnich Węgrów marzyło o wyjeździe na pewien niezwykły obóz letni. Podczas trwającego trzy tygodnie turnusu, nastoletni chłopcy i dziewczęta wkraczali w baśniowy świat krainy Epipo – miejsca, gdzie działa się magia, dzieci odgrywały różne role i wymyślały swój własny język. Charyzmatyczny kierownik obozu potrafił oczarować dzieci, jednak na terenie obozu systematycznie dochodziło do upokarzania i nadużyć, co skrzętnie przez lata ukrywano. Film dokumentalny Powrót Epipo (tyt. oryg. Visszatérés Epipóba, ang. Return to Epipo) już 1 października 2020 roku w HBO GO.
Przeczytaj także: Po filmie „Dylemat społeczny” skasujesz profile w social mediach!
Powrót do Epipo to drugi pełnometrażowy film dokumentalny węgierskiej reżyserki Judit Oláh, który wyświetlany był na Festiwalu Filmowym w Sarajewie, po światowej premierze na CPH: DOX. Opowiada fascynującą i wciągającą historię obozu letniego w socjalistycznych Węgrzech, który bardziej przypomina miejsce kultu niż wymarzona krainę, w której dzieci spędzają wakacje.
Pewnego dnia, córka reżyserki i byłej mieszkanki krainy Epipo Judit Oláh, oświadcza, że chce pojechać na ten letni obóz i nieoczekiwanie okazuje się, że jej matka z trudnością podejmuje decyzję o wysłaniu dziecka na wakacje. Po 25 latach milczenia Judit ponownie spotyka się ze swoimi towarzyszami dziecięcych zabaw, aby zrozumieć, dlaczego hermetyczny i tajemniczy świat mrocznych tajemnic Epipo jest nadal obecny w życiu każdego z nich.
Podczas gdy większość węgierskich dzieci w latach 80. uczęszczała na regularne obozy z surową dyscypliną i komunistyczną edukacją, rodziny miejskich intelektualistów były szczęśliwe, że mają szansę wysłać swoje potomstwo do Epipo, pozornie liberalnego i wolnego od indoktrynacji miejsca. W latach osiemdziesiątych po prostu wsadzano dziecko do autobusu i jechało na obóz.
Film jest rodzajem dialogu między dwoma epokami, zarówno historycznym, jak i osobistym, obejmuje sesje psychodramatyczne, w których Oláh dołącza do swoich byłych przyjaciół z Epipo, a także wywiady i bogactwo materiałów archiwalnych. Te ostatnie to nagrania VHS, w większości nakręcone przez złoczyńcę i opiekuna z Epipo – charyzmatycznego i, jak się okazuje, więcej niż trochę kontrowersyjnego nauczyciela Pála Siposa.
Epipo było przedstawiane dla dzieci jako kraj z własną flagą, hymnem i religijnymi rytuałami – co musiało być szczególnie przekonujące dla podatnych na wpływy dzieci dorastających w społeczeństwie, które unikało religii. Dzieci najwyraźniej czuły się bezpiecznie w tej krainie czarów i postrzegały siebie jako lepsze od swoich rówieśników, którzy chodzili do obowiązkowych, nudnych, szkolnych komunistycznych obozów letnich. Myśleli, że Sipos jest uosobieniem opanowania, dzięki swojemu kumpelskiemu podejściu i zachętom do swobodnego myślenia…
Ale mroczna strona obozów w Epipo ujawniła się dopiero w 2014 roku po artykule w lokalnych mediach, który przerodził się w ogromny skandal. To zainspirowało Oláh do konfrontacji z wypartą przeszłością. Prawdę mówiąc, Epipo było miejscem upokorzeń, kpin, nadużyć psychicznych i seksualnych. Mechanizmy kontroli i dominacji, które stosował Sipos, są dokładnie takie same, jak te przedstawione w niezliczonych filmach dokumentalnych o kultach religijnych i seksualnych.
Oláh przedstawia te wydarzenia zarówno jako reżyser i uczestniczka wydarzenie – to odróżnia ten film od innych podobnych dokumentów. Oprócz wywiadów z własnym ojcem i byłymi uczestnikami obozu, które w obu przypadkach są często bardzo niewygodne, kwestionuje również własne mieszane wspomnienia. Te formujące doświadczenia nie są czarno-białe, a zawodność pamięci jest badana pośrednio, ale nie mniej znacząco.
Kiedy byli uczestnicy obozu opowiadają o swoich najciemniejszych i najtrudniejszych doświadczeniach, Oláh używa w tle innego rodzaju materiału archiwalnego: mrocznych, rozedrganych, czarno-białych zdjęć Super-8 lub 16 mm, na których dzieci bawią się latem, prawdopodobnie aby osiągnąć koszmarne wrażenie, które jest podkreślone przez cichą, ale groźną partyturę i dźwięk.
Powrót do Epipo to koprodukcja węgierskiego Campfilm i HBO Europe. Syndicado z siedzibą w Toronto ma prawa międzynarodowe. W Polsce mozna będzie obejrzeć ten film od czwartku 1 października 2020 roku na HBO GO.
Obejrzyj polski zwiastun na profilu HBO na Facebooku.
źródło:
Od 2005 roku zajmuję się komunikacją internetową i e-marketingiem, jestem pasjonatem urządzeń mobilnych oraz nowych technologii – i nie waham się ich używać.