„Energia i cywilizacja. Tak tworzy się historia” to jedna z najciekawszych książek, będących opowieścią o historii energetyki i cywilizacji, opartych na faktach z ostatnich 10 tysięcy lat.
Jeśli jesteś związany z branżą energetyczną, prawdopodobnie słyszałeś o Vaclavie Smilu. Obecnie emerytowany profesor na Uniwersytecie w Manitobie jest często uznawany za jednego z najbardziej wpływowych pisarzy w interdyscyplinarnych studiach energetycznych (Bill Gates wymienia Smila jako jednego ze swoich ulubionych autorów). Bardzo płodny Smil opublikował 40 książek i blisko 500 artykułów na różne tematy. Pisma Smila są dogłębnie badawcze, przesiąknięte faktami i liczbami, więc nie dla osób o słabym sercu. Epokowe odkrycia niemal zawsze miały związek z energią i konsekwentnie wpływały na rolnictwo, przemysł, wojny, ekonomię, urbanizację, sposób życia, politykę czy środowisko.
Książka Energia i cywilizacja. Tak tworzy się historia (tyt. oryg. Energy and Civilization: A History) została pierwotnie wydana w 2017 roku i jest zaktualizowaną wersją tytułu Energy In World History (Essays in World History) opublikowanej w 1993 roku. W maju 2022 roku książka ukazała się w polskiej wersji językowej nakładem wydawnictwa Editio. Przekład opracowała Joanna Sugiero. Ta pozycja, podobnie jak wszystkie książki Smila, jest interdyscyplinarnym wysiłkiem i zasadniczo opowiada o dominujących źródłach energii i związanych z nimi innowacjach technicznych w historii ludzkości.
W tej książce – monumentalnym dziele wybitnego myśliciela – znajdziemy dogłębne, szczegółowe i równocześnie panoramiczne wyjaśnienie znaczenia ludzkich zdolności przetwarzania energii w odniesieniu do działania mechanizmów kulturowego i cywilizacyjnego postępu w ciągu ostatnich 10 tysięcy lat.
Przedstawiono tutaj szeroką gamę metod, których użyła ludzkość, aby zmusić energię do napędzania rozwoju, i zarazem konsekwencje tych procesów: wpływ rosnących możliwości wykorzystania coraz większych ilości energii na życie człowieka. Publikacja ta w oryginalny, a przy tym mądry sposób poszerza horyzonty i pozwala spojrzeć na historię ludzkiej cywilizacji z zupełnie innej perspektywy:
- rozwój wiedzy o pozyskiwaniu, przekształcaniu i wykorzystywaniu energii,
- kontrola zasobów i przepływów energii a kontrola społeczeństw,
- różne drogi intensyfikacji produkcji energii na przestrzeni cywilizacji,
- innowacje w pozyskiwaniu energii a konsekwencje społeczne, polityczne i środowiskowe,
- ery i transformacje energetyczne w historii świata.
Nie jest to jednak typowa książka historyczna. Dzięki własnym kalkulacjom Smila i imponującej bibliografii ludzkie trendy w zużyciu energii, wydajności i sile napędowej są skrupulatnie określane ilościowo (głównym napędem jest każde urządzenie, które przekształca energię cieplną, kinetyczną lub chemiczną w użyteczną pracę). Po przeczytaniu tej książki wnikliwy czytelnik będzie miał jasne pojęcie o skali wpływu i użycia energii przez człowieka.
Czekam na nowe książki Smila tak, jak niektórzy czekają na nowy film z serii Gwiezdne wojny. (…)
W swojej najnowszej książce, Energia i cywilizacja. Tak tworzy się historia, Smil dogłębnie i szczegółowo wyjaśnia, w jaki sposób wynalazki związane z ludzką zdolnością do przetwarzania energii na ciepło, światło i ruch stały się siłą napędową naszego kulturowego i ekonomicznego postępu w ciągu ostatnich 10 tysięcy lat.— Bill Gates, Gates Notes (lista najlepszych książek 2017 roku)
Ważnym zagadnieniem w książce Energia i cywilizacja. Tak tworzy się historia jest pojęcie determinizmu energetycznego, termodynamiczne pojęcie, że energia (i jej jakość, intensywność i wydajność) są kluczowe w historii gatunku ludzkiego. Rozdziały od 2 do 4 obejmują społeczeństwo przedprzemysłowe, w szczególności zaopatrzenie w żywność i wodę, podstawowe paliwa i siły napędowe zbieraczy pasz i tradycyjnych rolników. W interesującym zastrzeżeniu do pojęcia determinizmu energetycznego, Smil twierdzi, że jest mało prawdopodobne, aby ta przemiana była napędzana energią. W innym zastrzeżeniu do powracającego tematu determinizmu energetycznego, Smil zauważa, że postęp nieenergetyczny, lepsza dostępność niezbędnego azotu makroelementów, znacznie poprawiła produktywność i wsparcie intensyfikacji rolnictwa. Dlatego pod względem postępu w rolnictwie Smil zalicza płodozmian, który doprowadził do przyjęcia roślin strączkowych wiążących azot jako epokowy, o „porównywalnym znaczeniu z energią parową”.
W rozdziale 4. Napędy podstawowe i paliwa epoki przedindustrialnej, Smil opisuje ciekawe i kreatywne sposoby, w jakie ludzie wykorzystywali energię przed paliwami kopalnymi. Chociaż same źródła energii (np. wiatr, woda, biomasa) nie zmieniły się przez tysiąclecia, w połączeniu z ludzką pomysłowością i lepszą organizacją, źródła te wspierały złożone społeczeństwa i imponujące osiągnięcia inżynieryjne.
Druga nowoczesna innowacja opisana przez Smila, elektryczność, została sformułowana jako połączony wysiłek wielu inżynierów i naukowców, poczynając od błędnej demonstracji „elektryczności zwierzęcej” Luigiego Galvaniego i odkrycia indukcji elektromagnetycznej Michaela Faradaya. Kulminacją tego była praca Thomasa Edisona, który nie tylko zaprojektował „pierwszą niezawodną żarówkę”, ale zbudował elektrownię i system energetyczny, aby zapewnić energię klientom na dolnym Manhattanie.
Najbardziej znaczącą częścią książki wydają się jednak rozdziały 6. (Cywilizacja oparta na paliwach kopalnych) i 7. (Energia w historii świata). W tych rozdziałach Smil czerpie z materiałów z wcześniejszych części książki, aby rozpoznać „wspaniałe wzorce wykorzystania energii”. Najpierw, w rozdziale 6., Smil omawia przyczyny i konsekwencje przekształcania bezprecedensowych, „cudownych” i ograniczonych zasobów paliw kopalnych.
Ostatni rozdział oferuje fascynujące opowiadanie o przeszłych przemianach energetycznych z pewnym kontekstem na przyszłość. Co zaskakujące, perspektywa Smila daje nadzieję, a nie jego typową ponurą wizję przyszłości (Smil jest znany z pesymizmu w kwestii szybkiego przejścia na odnawialne źródła energii). W tym przypadku Smil sugeruje, że dzięki „technicznie i ekologicznie pożądanemu przejściu na umiarkowane wykorzystanie energii” możliwe byłoby społeczeństwo „żyjące ściśle w granicach słonecznych/biosferycznych”.
Z pewnością zbudowanie systemu zdolnego do przechwytywania i magazynowania strumieni energii odnawialnej na skalę wystarczającą do wydźwignięcia z ubóstwa miliardów w krajach o niskich dochodach jest ogromnym zadaniem, biorąc pod uwagę, że zużycie energii jest silnie powiązane ze wzrostem gospodarczym.
Może Cię zainteresować także: TOP 10 książek o nowych technologiach
Nie jest zaskoczeniem (dla tych, którzy znają Smila), że w książce widoczna jest jego niechęć do przewidywania przyszłości energii. Chociaż autor w sposób perfekcyjny demonstruje kluczową rolę energii w kształtowaniu społeczeństwa, jednocześnie podaje wystarczające zastrzeżenia, aby jasno powiedzieć, że żaden pojedynczy predyktor nie może zdefiniować tak złożonego systemu jak cywilizacja ludzka.
Na końcu swojej książki Smil trafnie podsumowuje:
Jedyne, czego możemy być pewni, to to, że szanse na sukces bezprecedensowej misji stworzenia nowego systemu energetycznego umożliwiającego długofalowe przetrwanie wysokoenergetycznej cywilizacji pozostają trudne do określenia. Biorąc pod uwagę poziom naszego zrozumienia, może się okazać, że to wyzwanie wcale nie będzie dużo trudniejsze niż pokonanie licznych przeszkód, które dotąd napotkaliśmy na swojej drodze. Samo jed- nak zrozumienie — choćby najbardziej imponujące — nie wystarczy. Tym, czego potrze- bujemy, jest chęć zmiany, dlatego moglibyśmy powtórzyć za Senancourem (1770 – 1846):Człowiek wymiera. Może i tak jest, ale pomimo tego, że wymieramy, nadal się trudźmy; a jeśli w udziale ma nam przypaść nicość, niech nie przychodzi do nas jako sprawiedliwa nagroda [Senancour 1901 [1804], 2, s. 187].
— [Energia i cywilizacja. Tak tworzy się historia, s. 345]
Informacje o polskim wydaniu książki:
- polski tytuł: Energia i cywilizacja. Tak tworzy się historia
- tytuł oryginału: Energy and Civilization: A History
- autor: Vaclav Smil
- tłumaczenie: Joanna Sugiero
- liczba stron: 392
- data wydania: 4 maja 2022
- wydawnictwo: Editio
- ISBN książki drukowanej: 978-83-283-6487-5
- ISBN e-booka: 978-83-283-6488-2
➔ Obserwuj nas w Google News, aby być na bieżąco!
źródła: przedruki z polskiego wydania książki „Energia i cywilizacja. Tak tworzy się historia” (2022) | informacje i grafiki wydawcy | Stanford Energy Journal (Jeff Rutherford) – Review of “Energy and Civilization” by Vaclav Smil
Od 2005 roku zajmuję się komunikacją internetową i e-marketingiem, jestem pasjonatem urządzeń mobilnych oraz nowych technologii – i nie waham się ich używać.