Zwycięzcą tegorocznego plebiscytu na „Słowo Roku 2018” został rzeczownik „konstytucja”, na kolejnych miejscach znalazły się słowa „dane” (RODO), „niepodległość”, „szumidło” i „smog”.
Głosowanie trwało od 26 października do 31 grudnia 2018 r. Jak co roku internauci mogli wybierać spośród listy zaproponowanej przez organizatorów plebiscytu lub zgłaszać własne propozycje. Na liście zostały umieszczone wyrazy najczęstsze w kolejnych miesiącach, wraz ze słowami listopada zostały do niej też dopisane dwa wyrazy, które internauci zgłaszali najczęściej. Ostateczna lista składała się z 43 pozycji.
Internauci zgłosili blisko 500 propozycji wyrazów i wyrażeń, wśród nich także słowo konstytucja, które tak szybko uzyskało tak wiele głosów, że zostało dołączone do listy wyboru. Na ten wyraz oddano 69,02% głosów. Konstytucja nie była słowem żadnego z miesięcy ubiegłego roku, ale wykres kluczowości tego wyrazu od 1 stycznia do 31 grudnia 2018 r. wskazuje, że był to wyraz obecny w dyskursie publicznym przez cały ten czas.
Konstytucja w dawniejszym języku oznaczała – zgodnie ze swoim łacińskim źródłosłowem – budowę ciała lub organizmu. A ponieważ o państwie mówi się często jak o organizmie, już w średniowieczu w wielu językach mianem konstytucji zaczęto określać regulacje prawne, następnie – podstawy ustrojowe państwa, a pod koniec XVIII w. – dokument zawierający te podstawy – ustawę zasadniczą.
Przeczytaj także:
Dane (5,71% głosów) do polszczyzny przeszły z języka angielskiego (ang. data), w którym są latynizmem. W samej łacinie datum, a w liczbie mnogiej data to forma imiesłowu biernego czasownika dać (łac. dare). O danych zrobiło się głośno w związku z wprowadzeniem rozporządzenia Unii Europejskiej o ochronie danych osobowych (RODO, Rozporządzenie o ochronie danych osobowych, ang. GDPR, General Data Protection Regulation) dotyczącego gromadzenia i przechowywania danych, które mogą zidentyfikować poszczególne osoby. Dane były jednym ze słów maja 2018 r., niemiecki odpowiednik naszego skrótowca — Datenschutzgrundverordnung znalazł się na liście słów roku 2018 w Austrii.
Niepodległość (4,26% oddanych głosów) to rzeczownik przejrzysty słowotwórczo, którego analogicznie zbudowane odpowiedniki znajdziemy w innych językach: ang. independence, fr. indépendance, niem. Unäbhangigkeit, ros. ниезависимость (niezawisimost’). Jeszcze w XVII wieku wyraz niepodległy znaczył niepodlegający. Jednak już w roku 1800 Józef Pawlikowski, sekretarz Tadeusza Kościuszki, opublikował broszurę Czy Polacy mogą wybić się na niepodległość? (ten tytuł bywał zapożyczany i trawestowany także w późniejszej publicystyce). Choć co najmniej od tego czasu niepodległość była stałym tematem rozmów Polaków, to w „Słowniku…” Lindego (SLin) takiego hasła jeszcze nie ma, pojawia się w młodszym o pół wieku Słowniku „wileńskim” (SWil).
Wśród 10 najczęściej wskazywanych wyrazów znalazły się jeszcze: pyton (2,92%), szumidło (2,82%), foka (2,55%), klimat (1,76%), handel (zakaz handlu) (1,21%), dzban (1,17%), niepełnosprawni i sinice (po 0,55%). Na wszystkie pozostałe wyrazy z listy wyboru i zgłoszone przez internautów – oddano 8,03%. Omówienie wszystkich 10 wyrazów na portalu „Słowa na czasie”.
Wyniki głosowania – ranking (%):
- konstytucja – 69,02%
- dane (RODO) – 5,71%
- niepodległość – 4,26%
- pyton – 2,92%
- szumidło – 2,82%
- foka – 2,55%
- klimat – 1,76%
- handel (zakaz handlu) – 1,21%
- dzban – 1,17%
- niepełnosprawni/sinice – 0,55%
KONSTYTUCJA Słowem Roku 2018 w głosowanie kapituły
Słowo konstytucja zostało wybrane zarówno przez internautów jak i przez kapitułę językoznawców. Rok temu zajęło ono trzecie miejsce w głosowaniu kapituły.
Drugie miejsce przyznano słowu szumidło – rzeczownikowi nowemu (choć w innym znaczeniu używanemu już dawniej), rzadkiemu i związanemu z konkretnym kontekstem politycznym, a rzeczownikowi smog, który rok temu zajął miejsce drugie w głosowaniu kapituły i trzecie w głosowaniu internautów.
Inne wyrazy wyróżnione przez kapitułę to: niepodległość, klimat, dzban, ruch miejski, protest i siatkówka.
W skład kapituły plebiscytu wchodzą: Jerzy Bartmiński (UMCS, Lublin), Jerzy Bralczyk (UW), Katarzyna Kłosińska (UW), Ewa Kołodziejek (Uniwersytet Szczeciński), Marek Łaziński (UW), Andrzej Markowski (UW), Jan Miodek (UWr), Renata Przybylska (UJ) oraz Halina Zgółkowa (UAM, Poznań).
Prof. Marek Łaziński z #UW o decyzji kapituły językoznawców, która za #SłowoRoku2018 uznała rzeczownik #konstytucja. https://t.co/6VtXxUTQtW pic.twitter.com/3DvXdtojUG
— Uniwersytet Warszawski (@UniWarszawski) January 4, 2019
Może Cię także zainteresować:
źródła: Uniwersytet Warszawski (1), Słowa na czasie (1), (2)
Od 2005 roku zajmuję się komunikacją internetową i e-marketingiem, jestem pasjonatem urządzeń mobilnych oraz nowych technologii – i nie waham się ich używać.