W tym tygodniu w gmachu Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie odbyła się prezentacja raportu pt. „FOMO. Polacy a lęk przed odłączeniem”.
Dokument powstał we współpracy badaczy z Wydziału Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii UW, Wydziału Psychologii UW oraz panelu badawczego Ariadna, a opracowano go przy wsparciu Google Polska. Jego podstawą są reprezentatywne, ilościowe badania polskich internautów, którzy odpowiadali na pytania dotyczące syndromu FOMO z ang. Fear of Missing Out – przypominającego zjawisko zwane nomofobią.
Fear of Missing Out to „wszechogarniający lęk, wynikający z przeczucia, że inne osoby w danym momencie przeżywają bardzo satysfakcjonujące doświadczenia, w których ja nie uczestniczę”, związany z „pragnieniem pozostawania w stałej łączności z innymi i wiedzy na temat tego, co robią”[1]. Zjawisko to już od lat 90. XX w. budziło zainteresowanie naukowców i mediów z całego świata, ale jego skala i znaczenie zaczęły rosnąć wraz z wszechobecnością mediów społecznościowych. Obecnie FOMO niepodzielnie wiąże się z social mediami i w tym kontekście analizuje się je najczęściej.
Jak do tej pory, w swoich badaniach nad FOMO naukowcy koncentrowali się głównie na jakościowych (np. wywiady, obserwacje, eksperymenty) lub niereprezentatywnych ilościowych metodach badawczych. W 2018 r. polscy badacze przeprowadzili badania na reprezentatywnej grupie polskich internautów (od 15 roku życia, metoda: CAWI), które osadzono na bardzo rozbudowanej, naukowej podstawie. Efektem prac było nie tylko – jak dotąd unikatowe w kraju – wyliczenie wskaźnika FOMO w Polsce, ale również zapoznanie się ze skalą tego zjawiska. Badanie pozwoliło przyjrzeć się związkom np. między użytkowaniem mediów społecznościowych a autokreacją, komunikacją marketingową, samooceną czy zwyczajami korzystania z social media.
– Dzięki pozyskanym danym wiemy, że wysokie FOMO dotyczy 16% polskich internautów powyżej 15 roku życia. To liczna grupa, bo oznacza, że kilka milionów Polaków może mieć kłopot z odłączeniem się od Internetu i smartfona – mówi dr Anna Jupowicz-Ginalska, inicjatorka i koordynatorka badania – Jednak w raporcie chcemy nie tylko zwrócić uwagę na przykre konsekwencje nadmiernego użytkowania mediów cyfrowych. Pragniemy też zaproponować szereg rekomendacji, mogących pomóc w zwalczaniu tego niepokojącego zjawiska, które według nas jest już realnym problemem społecznym.
Tłem dla wszystkich rozważań jest idea digital wellbeing, tj. cyfrowego dobrostanu: optymalnego stanu, będącego wynikiem zachowania zdrowych proporcji pomiędzy użytkowaniem mediów cyfrowych a aktywnością poza środowiskiem online (np. spotkania z przyjaciółmi, realizowanie pasji, uprawianie sportu). Użytkownikom mediów cyfrowych utrzymanie takiej równowagi przychodzi z coraz większym trudem: dotyczy to zwłaszcza młodych osób.
Dlatego też digital wellbeing jest zagadnieniem istotnym nie tylko w perspektywie akademickiej, ale również biznesowej i edukacyjnej. – Problem FOMO bezpośrednio wiąże się z kompetencjami cyfrowymi, których elementem jest nie tylko umiejętność korzystania z technologii cyfrowych, ale również bezproblemowe ich odstawienie – dodaje dr Justyna Jasiewicz – Ta umiejętność jest szczególnie ważna we współczesnym, tak silnie zmediatyzowanym świecie i społeczeństwie.
FOMO W POLSCE – PODSTAWOWE DANE DEMOGRAFICZNE
Badania wykazały, że wysoko sfomowanych jest 16% polskich internautów, kolejne 65% należy do grupy średnio sfomowanej (ang. mid FOMO), zaś jedynie 19% – do grupy o najniższym FOMO (ang. low FOMO). Warto wspomnieć, że liczbę internautów w kraju szacuje się obecnie na 26,9 mln osób (PBI, 2018). Oznacza to, że na FOMO cierpi kilka milionów polskich użytkowników Sieci od 15 roku życia wzwyż.
Wskaźnik FOMO dla kobiet i mężczyzn jest porównywalny, co oznacza, że w Polsce płeć respondentów nie wiąże się znacząco z natężeniem występowania tego zjawiska (wysoce sfomowanych jest 17% użytkowniczek Internetu oraz 15% użytkowników).
W przypadku miejsca zamieszkania widać, że o ile różnice między wsią a małymi/średnimi miastami albo małymi/średnimi miastami a dużymi/wielkimi miastami są nieznaczne (2% przy high FOMO), o tyle między wsią a największymi ośrodkami wynoszą one już 4%. Jednocześnie skala niskiego FOMO pozostaje zbliżona bez względu na miejscowość, w której mieszka respondent. Można zatem stwierdzić, że miejsce zamieszkania umiarkowanie wpływa na zakres wysokiego FOMO.
Pełny raport z badań pobierzesz tutaj (PDF, 1,3 MB).
źródło: Wydział Dziennikarstwa Informacji i Bibliologii Uniwersytetu Warszawskiego
[1] Przybylski, A. K., Murayama, K., DeHaan, C. R., & Gladwell, V. (2013). Motivational, emotional, and behavioral correlates of fear of missing out. “Computers in Human Behavior”, 29(4), 1841-1848.
Od 2005 roku zajmuję się komunikacją internetową i e-marketingiem, jestem pasjonatem urządzeń mobilnych oraz nowych technologii – i nie waham się ich używać.