Wczesna Ziemia miała bardziej płaską powierzchnię z powodu mniej aktywnej tektoniki płyt w porównaniu z obecną, ale zawsze była okrągła…
Tektonika płyt, obejmująca poruszające się płyty w litosferze, kształtuje ziemskie kontynenty i góry. Nowoczesna, energiczna tektonika płyt, odpowiedzialna za powstawanie dużych gór, jest stosunkowo nowym zjawiskiem w historii geologicznej Ziemi. Wiele słyszy się obecnie o ludziach wierzących, że Ziemia jest płaska. Trudno sobie wyobrazić, żeby ktoś poważnie rozważał, że świat nie jest kulą. Mimo to, badając nowy projekt dotyczący życia i historii geologicznej, odkryjesz zupełnie nowe znaczenie terminu „płaska Ziemia” lub przynajmniej „bardziej płaska Ziemia”, które może być prawdziwe. Aby zrozumieć, o czym mowa, musimy wrócić do podstawy geologii: tektoniki płyt.
Płyty tektoniczne
Litosfera to naukowa nazwa zewnętrznej powłoki naszej planety. Rozciąga się na przestrzeni kilkuset kilometrów i obejmuje zarówno skorupę ziemską, jak i górny płaszcz. Ważną cechą litosfery jest to, że jest sztywna w przeciwieństwie do głębszego płaszcza, który w wystarczająco długich okresach czasu płynie jak toffi (lub jak mówią geolodzy: jak asfalt w upalny dzień).
Ruch głębszego płaszcza obejmuje duże krążące wiry zwane konwekcją. Na Ziemi, w przeciwieństwie do innych planet skalistych, takich jak Wenus czy Mars, litosfera jest podzielona na kilka płyt. Płyty te w pewnym sensie unoszą się na płaszczu konwekcyjnym poniżej, unosząc się wraz z ruchem płaszcza. Czasami te ruchy prowadzą do przesuwania się płyt obok siebie. Ale w innych miejscach płyty zderzają się, jedna płyta zanurza się w głębszym płaszczu (proces zwany subdukcją), a druga jest wypychana w górę. Wraz z przesuwaniem się płyt poruszają się także kontynenty, które są zbudowane z granitu (w przeciwieństwie do materiału dna morskiego składającego się z bazaltu).
Całe to przesuwanie, subdukcja i kolizje są powodem, dla którego mapa Ziemi była nieustannie przerysowywana przez setki milionów lat. Superkontynenty, takie jak Gondwana i Panagia, gromadziły się i rozpadały, zamykając całe oceany i otwierając nowe. Wszystkie te kontynentalne przypływy i odpływy miały dość głęboki wpływ na życie. Gatunki, które kiedyś żyły razem, zostały odizolowane kilka milionów lat później, gdy otworzyły się szczeliny i podzieliły ziemię.
Co równie ważne, zderzenia płyt tektonicznych są przyczyną powstania wielkich pasm górskich na Ziemi, takich jak obecne Himalaje. Pasma górskie na wiele sposobów wpływają na życie i jego ewolucję. Co oczywiste, mogą służyć jako naturalne bariery utrudniające przemieszczanie się nieprzystosowanych gatunków. Mniej oczywiste, ale być może ważniejsze jest to, że te wysokie góry są podatne na poważne warunki atmosferyczne, powoli niszczone przez wiatr i deszcz. Wszystkie te minerały z erodujących gór w końcu trafiają do oceanu, gdzie mogą posłużyć jako składniki odżywcze, które życie wykorzystuje do różnych potrzeb związanych z budową molekularną.
Można twierdzić, że na Ziemi nie zawsze istniała tektonika płyt, zwłaszcza tak energiczna, jak dzisiaj
Inne planety typu ziemskiego w ogóle nie mają tektoniki płyt. Zamiast tego ich litosfery tworzą „pojedynczą pokrywę”. Na przykład na Marsie nie ma płyt i nie ma ruchu płyt. Na początku, około 4 miliardy lat temu, Ziemia mogła również mieć taką pojedynczą pokrywę, która rozpadała się powoli.
Co równie ważne: mimo że kilka miliardów lat temu istniały oddzielne płyty, nadal nie poruszały się tak jak obecnie. W szczególności cała subdukcja i kolizja mogły być znacznie bardziej wyciszone. Według artykułów naukowych, rodzaj energicznej tektoniki płyt, którą obserwujemy na współczesnej Ziemi, może być zjawiskiem stosunkowo nowym – sięgającym zaledwie miliarda lat lub mniej. (Tak, wiem, dziwnie jest myśleć o miliardzie lat jako o „niedawnym”, ale w końcu to geologia).
Bardziej płaska Ziemia
Dlaczego to ma znaczenie? Bez nowoczesnej wersji tektoniki płyt nie byłoby tak dużych pasm górskich jak Himalaje. Chociaż mogły istnieć fałdy i wzgórza, mniejsze pasma – tego rodzaju długie i bardzo wysokie pasma, które uważamy za najbardziej egzotyczne i oszałamiające miejsca na Ziemi – nie byłyby możliwe.
To oszałamiająca świadomość, że Ziemia przez pierwsze trzy miliardy lat wcale nie była płaska – ale przynajmniej była znacznie mniej górzysta.
➔ Obserwuj nas w Google News, aby być na bieżąco!
źródło: Big Think
zdjęcie wykorzystane we wpisie pochodzi z Depositphotos
Od 2005 roku zajmuję się komunikacją internetową i e-marketingiem, jestem pasjonatem urządzeń mobilnych oraz nowych technologii – i nie waham się ich używać.