NBP przygotował kompleksowe opracowanie na temat systemu płatniczego w Polsce, stanowiące aktualizację publikacji pt. „System płatniczy w Polsce” – sprawdź najważniejsze dane.
Opracowanie z grudnia 2019 roku w sposób zwięzły opisuje funkcjonowanie szeroko pojętej infrastruktury polskiego systemu płatniczego, obejmującej:
- formy rozliczeń pieniężnych (w tym instrumenty płatnicze),
- schematy płatnicze (w tym systemy kart płatniczych i płatności bezgotówkowe),
- rozliczenia i rozrachunki międzybankowe realizowane za pośrednictwem systemów,
- płatności wysokokwotowych i detalicznych.
Opracowanie opisuje podstawowe elementy infrastruktury systemu płatniczego w Polsce według stanu na koniec 2018 roku, ze szczególnym uwzględnieniem roli Narodowego Banku Polskiego (NBP) jako centralnego podmiotu tego systemu. W pierwszej części publikacji wskazano głównych uczestników systemu płatniczego.
To co mnie najbardziej interesuje, to opis schematów płatniczych, określających sposób przeprowadzania i przetwarzania transakcji płatniczych. Na polskim rynku obecne są cztery systemy kart płatniczych: Visa, Mastercard, Diners Club i American Express. Alternatywnym w stosunku do tych systemów i zarazem kompletnym, choć jeszcze mało rozpowszechnionym rozwiązaniem jest schemat płatniczy BLIK, prowadzony przez Polski Standard Płatności sp. z o.o., a także inne schematy, np. SkyCash czy mPay.
Schematy te w całości obsługują rozliczenia płatności dokonywanych za pomocą instrumentów oferowanych przez organizacje płatnicze. Ten element infrastruktury systemu płatniczego może występować w modelu trójstronnym lub czterostronnym, w zależności od roli, jaką odgrywają organizacje płatnicze.
Charakteryzuje się z jednej strony dużą centralizacją (dominują dwa największe systemy kart płatniczych: Visa i Mastercard), z drugiej zaś funkcjonowaniem wielu konkurencyjnych schematów, zwłaszcza tzw. niekartowych.
Płatności mobilne w Polsce
W ostatnich latach na świecie, także w Polsce, obserwuje się dynamiczny rozwój płatności mobilnych. Są to płatności dokonywane za pośrednictwem urządzenia mobilnego (np. telefon, tablet, zegarek). Można je podzielić na:
- zbliżeniowe – wykorzystujące technologię NFC i stosowane przede wszystkim w płatnościach w terminalach POS, maszynach vendingowych, parkomatach czy bramkach na autostradach,
- zdalne – wykorzystujące połączenie internetowe lub technologię GSM i stosowane przede wszystkim w sklepach internetowych, pomiędzy użytkownikami (płatność mobilna typu peer-to-peer, P2P), przy opłatach za parkowanie i transport miejski, a także w mniejszym zakresie w terminalach POS.
Dostępne rozwiązania mobilne umożliwiają także realizowanie wypłat gotówkowych (w bankomatach oraz kasach sklepowych w formie cash back), zarówno zbliżeniowo, jak i zdalnie.
Rozwój płatności mobilnych w Polsce został zapoczątkowany ponad 10 lat temu przez mPay oferujący zdalne płatności mobilne za parkowanie, przejazdy transportem miejskim czy zasilanie telefonicznych kont pre-paid.
Kolejnym podmiotem działającym w tym obszarze stał się SkyCash. W 2012 r. rozpoczęto oferowanie zbliżeniowych płatności mobilnych opartych na modelu SIM-centric, z wykorzystaniem technologii NFC oraz karty SIM, na której były zapisywane dane karty płatniczej. W kolejnym roku na rynku pojawiły się aplikacje bankowe umożliwiające dokonywanie płatności mobilnych, tj. IKO oraz Peopay (używane do płacenia w sklepach stacjonarnych i internetowych oraz pomiędzy użytkownikami – P2P).
Nieco później, w 2015 r. Polski Standard Płatności sp. z o.o. wdrożył system płatności BLIK (w tym roku obchodził swoje 5-lecie), bazujący na aplikacji IKO. Bardzo ważnym etapem w rozwoju płatności mobilnych w Polsce było powstanie nowego modelu zbliżeniowych płatności mobilnych, tj. HCE (host card emulation), stworzonego przez organizacje płatnicze w 2014 r.
Model HCE również opiera się na technologii NFC, jednak nie jest konieczne posiadanie karty SIM z zapisanym na niej numerem karty płatniczej. Dokonanie transakcji w modelu HCE opiera się na aplikacji, która przechowuje dane karty płatniczej w chmurze. Rozwiązanie to jest obecnie stosowane w apli- kacjach mobilnych: Google Pay (w Polsce dostępny od listopada 2016 r. początkowo jako Android Pay) oraz Apple Pay (w Polsce dostępny od czerwca 2018 r.). Oba rozwiązania oferują dokonywanie płatności zbliżeniowych w sklepach stacjonarnych przez zbliżenie urządzenia mobilnego do czytnika kart zbliżeniowych oraz w aplikacjach i witrynach internetowych.
W poniższej tabeli zaprezentowano najpopularniejsze obecnie rozwiązania w zakresie płatności mobilnych wraz z obszarami ich wykorzystania.
Liczba i wartość transakcji kartowych
Na polskim rynku obserwuje się nieustanny wzrost liczby i wartości transakcji dokona- nych za pomocą kart płatniczych wydanych przez banki funkcjonujące w Polsce. W latach 2011–2018 liczba transakcji wzrosła z 1,8 mld do 5,4 mld, tj. 3-krotnie, przy czym w 2018 r. liczba płatności bezgotówkowych stanowiła aż 87% wszystkich transakcji dokonywanych kartami, a pozostałe transakcje (13%) były realizowane w formie gotówkowej (głównie w bankomatach).
Liczba transakcji dokonywanych przy użyciu kart płatniczych oraz udział w nich transakcji bezgotówkowych w latach 2011–2018 (w mld)
W tym samym okresie wartość transakcji bezgotówkowych wzrosła z 373 mld zł do 718 mld zł, czyli 2-krotnie. Warto odnotować, że udział transakcji bezgotówkowych w wartości transakcji dokonywanych kartami płatniczymi w 2018 r. wynosił 43% i był znacznie niższy niż w przy- padku liczby transakcji (87% – wykres 3.6). Było to spowodowane głównie tym, że transakcje gotówkowe (stanowiące 57% wszystkich transakcji kartowych w ujęciu wartościowym) są realizowane rzadziej niż płatności kartami, ale na znacznie większe kwoty.
Wartość transakcji dokonywanych przy użyciu kart płatniczych oraz udział w nich transakcji bezgotówkowych w latach 2011–2018 (w mld zł)
Pełny raport a także raporty archiwalne znajdziesz na stronie internetowej Narodowego Banku Polskiego.
źródło: NBP – Raport „System płatniczy w Polsce” z 25.02.2020 r.
Od 2005 roku zajmuję się komunikacją internetową i e-marketingiem, jestem pasjonatem urządzeń mobilnych oraz nowych technologii – i nie waham się ich używać.