Język polski, a nowa technologia

Z okazji Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego, zamieszczamy kilka wskazówek, jak poprawnie wymawiać i pisać wyrazy związane z nowymi technologiami i mobile’em.

Język polski, a nowe technologie

Co roku, 21 lutego obchodzimy Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego (Międzynarodowy Dzień Dziedzictwa Językowego). Święto zostało ustanowione przez UNESCO 17 listopada 1999 roku. Data święta upamiętnia wydarzenia w Bangladeszu, gdzie w 1952 r. pięciu studentów uniwersytetu w Dhace zginęło podczas demonstracji, w której domagano się nadania językowi bengalskiemu statusu języka urzędowego. Według UNESCO, niemal połowa z 6000 języków świata jest zagrożona zanikiem w ciągu 2-3 pokoleń. Od 1950 r. zanikło 250 języków. Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego ma przypominać o ochronie różnorodności językowej jako dziedzictwie kulturowym.

Serwis mobiRANK.pl zachęca do: pisania polskich znaków (ą, ę, ś, ć, ł, ń, ó, ź, ż), stosowania zasad poprawnej polszczyzny i wymowy terminów związanych z nową technologią i mobile’em, które mogą sprawiać nam kłopot ze względu na swoje obce pochodzenie.

Mam nadzieję, że poniższe cytaty z Poradni Językowej PWN i zawarte w nich wskazówki pisowni rozwieją wiele wątpliwości. Pod każdym zagadnieniem zamieściłem link do źródła – po kliknięciu dowiedzieć się więcej na temat różnych problemów językowych z danym terminem.

Smarfona, smartfonu, czy smartphone’u?

Nie tylko telefon przemawia za tym, żeby odmieniać smartfonsmartfonu, ale także liczne inne nazwy na -fon, np. domofon, magnetofon, mikrofon, saksofon. Jeżeli jednak kierować się nie formą, ale znaczeniem, to nie sposób zaprzeczyć, że smartfon bliższy jest – nie tyle technicznie, co kulturowo – takim urządzeniom, jak iPhone, iPod, discman, walkman, laptop, netbook, których nazwy tworzą dopełniacz z koncówką –a. Mamy więc tu do czynienia z kolizją kryterium formalnego i semantycznego, podobnie jak np. w wyrazie słodzik.

Dla pełności obrazu trzeba oczywiście dodać, że nie idzie tu tylko o dopełniacz, ale także o równokształtny biernik i nie tylko o odmianę, ale przede wszystkim o rodzaj gramatyczny i warunkowaną przezeń łączliwość składniową wyrazu. Otóż coraz więcej wśród nowych zapożyczeń znajdujemy rzeczowników męskich, które są referencjalnie nieżywotne, a odmieniają się jak żywotne, por. laptop – laptopa jak kot – kota. Omawiany tu smartfon należy do tej właśnie grupy.

Korespondenci internetowej poradni językowej na ogół oczekują na koniec jasnej dyrektywy, więc profesor Mirosław Bańko doradza: dajmy pierwszeństwo formie smartfona, traktując smartfonu jako jej rzadszy wariant.

Oficjalnie mówimy „Spadek nie dotknął jednak segmentu smartphone’ów” (ostatni przykład za NKJP). Forma smartphone jest niewygodna, gdyż jej poprawna odmiana wymaga apostrofu, dlatego przewagę zyskały bezproblemowe smartfony.

źródło: Poradnia językowa PWN – Smartfon

Tableta czy tabletu?

Najnowszy słownik ortograficzny PWN podaje dopełniacz tabletu, w NKJP też ta forma przeważa nad konkurencyjną tableta. Skoro tak, to biernik powinien mieć formę tablet. Mimo ekspansji końcówki -a wśród rzeczowników nieżywotnych tablet odmienia się inaczej niż kotlet.

źródło: Poradnia językowa PWN – Tablet

Jak odmieniać Google, Apple?

Możemy odmieniamy z apostrofem (traktując te nazwy jako rzeczownik męskożywotny) – apostrof w odmianie stosujemy tylko gdy w nazwie, na końcu występuje nieme „e”:

  • Google’a, Google’owi, Google’em, Google’u
  • Apple’a, Apple’owi, Apple’em, Apple’u

traktować jako rzeczownik plurale tantum (do czego zachęca spolszczona wymowa [gugle]) i odmieniać z polska:

  • Googlów, Googlom, Googlami, Googlach
  • Appla, Applom, Applem, Applu

Odmienianie obu tych nazw według wzoru rzeczowników plurale tantum ma charakter potoczny. Odmiana z apostrofem jest bardziej oficjalna, a więc pisząc w naszym artykule o firmie Google lub Apple bardziej uzasadniona.

Najbardziej oficjalnie brzmią konstrukcje apozycyjne (jak w poprzednim zdaniu: firma Google, wyszukiwarka Google), które są także najbezpieczniejsze w odmianie (drugi człon w ogóle się w nich nie odmienia), ale stosowane w nadmiarze mogą nużyć. Poza konstrukcjami apozycyjnymi nieodmienianie ww. nazw jest też możliwe.

Możemy pisać więc o Google, o Google’u (tak lepiej), o firmie Google (też dobrze, byle nie za często), a wreszcie o Googlach (co możliwe tylko wtedy, gdy stosujemy kolokwialną stylistykę).

źródło: Poradnia językowa PWN: Odmiana słowa Google, Odmiana słowa Apple

Jak odmieniać słowo iPhone, SMS oraz system iOS?

W przypadku wyrazów iPhone i iOS należy zachować analogię:

  • iPhone: iPhone’a, iPhone’owi, iPhone’em, iPhone’om, iPhone’ami 
  • iOS: iOS-a, iOS-em, iOS-owi, iOS-ami (stosujemy dywiz „-” ponieważ OS traktujemy w języku polskim jak skrótowiec)
  • SMS: SMS-a, SMS-ów, SMS-ami, SMS-om…

Problem z pisownią i odmianą wyrazu phablet (fablet) w języku polskim.

Fablet (z ang. phablet, połączenie słów: phone i tablet) – nazwa grupy urządzeń mobilnych wyposażonych w ekran dotykowy o przekątnej ponad 5 cali. Fablet to urządzenie łączące cechy smartfona i małego tabletu. Należy zastosować analogię i odmieniać tak jak tablet, czyli: fabletu, fabletem. Pisząc po angielsku nazwę urządzenia, odmieniamy następująco: phabletu, phabletem, itd.

Smartwatch ale jeszcze nie smartłocz

Słowo smartwatch nie doczeka się chyba takiego spolszczenia jak smartfon lub fablet. Nie widziałem, żeby ktoś pisał smartłocz. Często spotyka się określenia typu inteligentny zegarek, urządzenie naręczne lub typu wearable.

Podsumowanie

Jeśli macie problem z pisownią lub odmianą jakiejś nazwy dajcie nam znać lub sami napiszcie do Poradni Językowej, w której zawsze możecie liczyć na rzetelną odpowiedź okraszoną nierzadko humorem profesora Mirosława Bańki.

Zobacz także prezentację na stronie językpolskijestąę.pl (tak URL może być z polskimi znakami diakrytycznymi!) pt. 67% Polaków nie używa znaków diakrytycznych przy pisaniu SMS-ów

Narodowe Centrum Kultury prezentuje nowy spot kampanii społeczno-edukacyjnej „Ojczysty – dodaj do ulubionych”. Słowa napisał znany i ceniony raper ELDO, muzykę napisał Damian Szarek „Fawola”. Animację wykonali Michał Socha oraz Jakub Socha ze Studia Bros Fx, twórcy czołówki do jednego z odcinków kultowego amerykańskiego serialu „The Simpsons”.

Przydatne linki:

  • Rada Języka Polskiego: www.rjp.pan.pl
  • Poradnia językowa PWN: sjp.pwn.pl/poradnia
  • Język polski jest ą-ę: językpolskijestąę.pl
  • Ojczysty dodaj do ulubionych: www.nck.pl/ojczysty

Google Translate zachęca do doskonalenia tego największego darmowego słownika internetowego. Jeśli chcecie się pobawić w poprawne tłumaczenie skorzystajcie z poniższego linku:

Google Translate Community

źródło: Poradnia językowa PWN, Polszczyzna na co dzień PWN